20120606

ιούν. 2012 _ ποίηση στα σουηδικά / μτφρ. μαργαρίτα μέλμπεργκ


Στις 6 Ιουνίου 2012, ημέρα της Εθνικής Εορτής της Σουηδίας, η Μαργαρίτα Μέλμπεργκ παρουσίασε μεταφράσεις της σουηδικών ποιημάτων του 20ου και του 21ου αιώνα, με την Σουηδή ηθοποιό Εύα Στυλάντερ να διαβάζει τα πρωτότυπα ποιήματα. Ένα από αυτά τα ποιήματα ήταν και του σουηδόφωνου ποιητή κινεζικής καταγωγής Λι Λι.





















Λι Λι


ΑΚΟΥΓΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΜΗΤΕΡΑ ΝΑ ΜΟΥ ΕΞΗΓΕΙ ΚΙΝΕΖΙΚΑ ΙΔΕΟΓΡΑΜΜΑΤΑ


Στην αρχή πήρες την ΕΥΤΥΧΙΑ
Το ιδεόγραμμα δείχνει ρούχα και λιβάδια, μου εξήγησες
Σημαίνει πως ζεις στον παράδεισο
είσαι χορτάτος και δεν κρυώνεις
Είδα έναν ορυζώνα να περικλείεται
από ένα ποτάμι και ένα δάσος μπαμπού
Ευτυχία είπες είναι να μην αρρωσταίνεις
να είσαι ευγνώμων όταν σε εξαπατούν
και να ακούς το γέλιο σου όταν σε χαστουκίζουν.

Μετά μου έδειξες ένα ιδεογράμμα
που έμοιαζε με πριόνι
ή με το φυτό που το λένε «συστολή»
Αυτό σημαίνει «εγώ», είπες
Δείχνει έναν άνθρωπο και ένα όπλο
Για να γίνεις εγώ
πρέπει να οπλιστείς
Ο Τσένγκις Χάν είχε τα άλογά του, τα βέλη του
Ο Βούδας μπορούσε να διασχίσει το νερό
καβάλα σε λεπτό καλάμι

Ο Μάο γράφει ποίηση και πολεμά
Κι αν δεν έχεις καθόλου όπλα,
τότε τι γίνεται, ρώτησα
Τότε είσαι ανυπεράσπιστο ζώο
που κινδυνεύεις ανά πάσα στιγμή να σε σφάξουν
Θυμήσου: το να ξέρεις μια τέχνη
είναι και κι αυτό ένα όπλο, το καλύτερο
Ένα μαχαίρι δίπλα στο βόδι
Σημαίνει ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ, είπα, το ξέρω!
Παιδί μου, το ιδεόγραμμα αυτό σημαίνει πως
ό,τι μπορείς να σφάξεις
ή να το χρησιμοποιήσεις, είναι αντικείμενο
Και είδα το δέντρο έξω απ’ το παράθυρο ν’ αστράφτει
να γίνεται αμέσως χαρτί, λίπασμα, παιχνίδι
Για να ζήσεις σ’ αυτόν τον περίπλοκο κόσμο
πρέπει να γίνεις μαχαίρι (όσο πιο κοφτερό, τόσο το καλύτερο)
θα σκέφτεσαι τώρα, αλλά
όταν γίνεις μαχαίρι
είσαι πάλι εργαλείο, αντικείμενο.

Ένα τετράγωνο. Στη μέση ένας άνθρωπος
Σημαίνει ΦΥΛΑΚΗ
Οι τοίχοι μπορεί να είναι παλατιού
ή καλυβιού
Υπάρχουν αόρατοι τοίχοι
που σε φυλακίζουν με τη θαλασσινή αύρα
τη στιγμή ακριβώς που θέλεις να πετάξεις.

ΟΥΡΑΝΟΣ! Είπα με χαρά
Σωστά, αλλά όχι μόνο, είπες
Το ιδεόγραμμα σημαίνει επίσης ΚΕΝΟ
Κοίτα, στο επάνω μέρος έχει μια τρύπα, μια καταπακτή
το κάτω μέρος είναι η δουλειά
Ξανακοίταξα τον ουρανό: δυο δακρυσμένα μάτια
ένα στόμα που ουρλιάζει

Δυο άνθρωποι περπατούν δίπλα δίπλα
Σημαίνει ΑΚΟΛΟΥΘΩ, ΥΠΑΚΟΥΩ
Πώς γίνεται αυτό; Ρώτησα έκπληκτος
Τότε έφερες απ’ την κουζίνα δύο κούπες ρύζι
χτύπησες τη μία πάνω στην άλλη Πάνγκ!
και οι κούπες γίναν κομματάκια
Όπου υπάρχουν περισσότεροι από έναν άνθρωποι
υπάρχει πάντα καταπίεση, είπες
Για να πετύχει ο κοινός στόχος
οφείλεις να συμβιβαστείς
να θυσιάσεις τις ιδιοτροπίες σου
Γι’αυτό είπε ο Κουμφούκιος:
ο σοφός αποδεσμεύεται από την ομάδα

Μια γλώσσα δεξιά, νερό αριστερά
Σημαίνει ΖΩ
Το να ζεις δεν έχει καμμιά σχέση
με την επιτυχία ή τη δόξα
Αν το νερό είναι χώμα
η γλώσσα είναι δέντρο
Το ψάρι που σπαρταρά στο στεγνό χώμα
Είναι η καλύτερη ερμηνεία της ΖΩΗΣ

Ξαφνικά γύρισες την παλάμη
ΘΑΝΑΤΟΣ
Όταν ο ήλιος και τα όπλα
Θαφτούν μαζί
κάτω από μία τεντωμένη προβιά
Και κανένα χάδι ή απειλή
δεν μπορεί να προκαλέσει ρίγος


[από τη συλλογή Η καταγωγή (Στοκχόλμη, 2007) - μτφρ. από το σουηδικό πρωτότυπο: Μαργαρίτα Μέλμπεργκ]

*

Λι Λι. Γεννήθηκε στην Κίνα το 1961. Ποιητής, φωτογράφος, κινηματογραφιστής. Σπούδασε σουηδική λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο της Σανγκάης και μετέφρασε Σουηδούς ποιητές στα κινέζικα. Το 1989 μετανάστευσε στην Σουηδία, οπότε και εξέδωσε την ποιητική συλλογή Το βλέμμα στο νερό (γραμμένη στα σουηδικά). Ζει και εργάζεται στην Κίνα και την Σουηδία.

Μαργαρίτα Μέλμπεργκ. Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1951. Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Λουντ. ΄Εχει μεταφράσει έργα Στρίντμπεργκ, Ίψεν, Ντάγκερμαν, Σουηδούς ποιητές, κ.ά. Έχει γράψει δοκίμια για Σουηδούς πεζογράφους και ποιητές. Δίδαξε νεοελληνική λογοτεχνία στο πανεπιστήμια της Στοκχόλμης και της Ουψάλας. Εργάζεται ως Μορφωτική Σύμβουλος στην Πρεσβεία της Ελλάδας στην Σουηδία.


τετάρτη 6 ιουνίου 2012 _ [1 x 2].ii : ο τράνστραιμερ και οι άλλοι

























Ι
Δεχτήκαμε να δείξουμε τα σπίτια μας.
Ο επισκέπτης σκέφθηκε: Καλά περνάτε.
Οι τρώγλες μέσα σας υπάρχουν.
ΙΙ
Μέσα στην εκκλησία: Τόξα και θόλοι
λευκοί σαν γύψος, σαν γύψινος επίδεσμος
γύρω από το σπασμένο χέρι της πίστης.
...
ΙV
Αλλά οι καμπάνες πρέπει να θαφτούν κάτω στη γη.
Κρέμονται από τις σιδεριές των υπονόμων.
Ηχούν κάτω απ’ τα βήματά μας. [1]
...

Το νησί στρέφεται
υψώνεται
ένα δώρο από τον κάτω κόσμο.
Μαύρα σύκα που ωριμάζουν
Πρώιμα
κρέμονται βαριά, στάζοντας μέλι
πάνω στα κλαδιά
σκοτεινά φαναράκια
Υπάρχει ένα σύκο
για κάθε άνθρωπο που δεν
θα δραπετεύσει. [2]


Έπειτα μου έδειξες ένα ιδεόγραμμα
που έμοιαζε με πριόνι
ή με το φυτό που ονομάζεται «είμαι ντροπαλός»
Αυτό σημαίνει «εγώ» είπες
Αποτελείται από έναν άνθρωπο και ένα όπλο
Για να γίνεις εγώ
πρέπει να οπλιστείς
Ο Τσένγκις Χάν είχε τα άλογα, τα βέλη του
Ο Βούδας μπορούσε να διασχίσει το νερό
πάνω σε λεπτό καλάμι
Κι ο Μάο γράφει ποίηση και πολεμά
Τι γίνεται όμως αν δεν έχεις κανένα όπλο, ρώτησα
Τότε είσαι ζώο ανυπεράσπιστο
ανά πάσα στιγμή μπορεί να σε σφάξουν
Θυμήσου: το να ξέρεις μία τέχνη
Είναι και αυτό ένα όπλο, το καλύτερο [3]
...


[1] Τούμας Τράνστραιμερ, Η ΣΚΟΡΠΙΑ ΕΝΟΡΙΑ, "Σύγχρονη σουηδική ποίηση", πρόλογος - επιλογή - μετάφραση: Μ. Μέλμπεργκ, επιμέλεια: Κ.Γ. Παπαγεωργίου, Γνώση, 1994.
[2] Γιάσιμ Μοχάμεντ, "Στο στόμα σου", ανέκδοτη μτφρ. τής Μ.Μ.
[3] Λι Λι, ΑΚΟΥΓΟΝΤΑΣ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ ΝΑ ΜΟΥ ΕΞΗΓΕΙ TA ΚΙΝΕΖΙΚΑ ΙΔΕΟΓΡΑΜΜΑΤΑ, "Από καταβολής κόσμου", ανέκδοτη μτφρ. τής Μ.Μ.


























Στην εκδήλωση που έκλεισε την πρώτη περιόδο, 2011-2012, του "μτλγ", την Τετάρτη 6 Ιουνίου 2012 -εθνική εορτή της Σουηδίας- στις 7:00 μ.μ., στο "104" Κέντρο Λόγου & Τέχνης (Θεμιστοκλέους 104, Εξάρχεια, Αθήνα), διάβασε στα σουηδικά η ηθοποιός Εύα Στυλάντερ, και στα ελληνικά, η Μαργαρίτα Μέλμπεργκ, μεταφράστρια των ποιημάτων.

Η περιδιάβασή τους στην σουηδόφωνη ποίηση του 20ου και του 21ου αιώνα έκανε τρεις στάσεις:


Μετά από μια σύντομη εισαγωγή με τους ‘προδρομικούς’ –για διαφορετικούς λόγους– Εμάνουελ Σβέντεμποργκ (1688-1772) και Έντιτ Σέντεργκραν (1892-1923), ...

... 1η Στάση...

... στην γενιά του 1940: Στιγκ Ντάγκερμαν, Έρικ Λίντεγκρεν, Κάριν Μπόγιε - η οποία έγραψε και το συγκλονιστικό ποίημα



ΝΑΙ, ΠΟΝΑΕΙ


Ναι, πονάει όταν σκάζουν τα μπουμπούκια.
Αλλιώς γιατί να δίσταζε η άνοιξη;
Αλλιώς γιατί η φλογισμένη επιθυμία μας
να κείτεται σαβανωμένη κάτω από τον πάγο xλωμιασμένη;
Kι όμως ο κάλυκας ήταν μπουμπούκι τον χειμώνα.
Τι είναι αυτό το άγνωστο που αναδύεται και πάει να τιναχτεί;
Nαι, πονάει όταν σκάζουν τα μπουμπούκια,
πονάει γι αυτό που μεγαλώνει
και για το άλλο που κλεισμένο μένει.

Ναι, είναι πόνος πέφτοντας οι στάλες.
Από αγωνία τρέμοντας και κρέμονται βαριά,
γραπώνονται από το κλαδί, φουσκώνοντας, γλιστρούν-
αλλά το βάρος τις τραβάει κι ας είναι γραπωμένες.
Πόνος είναι να στέκεσαι διστακτικός, δειλός και διχασμένος
πόνος είναι να νιώθεις το κενό να σε τραβάει και να σου γνέφει,
κι εσύ να μένεις τρέμοντας μονάχα-
πόνος είναι να επιθυμείς να μείνεις
και μαζί να πέσεις.

Ξάφνου, την πιο κακιά στιγμή, που τίποτα δεν στέργει,
σκάζουν μες σε λαμπρή γιορτή όλα του δέντρου τα μπουμπούκια,
όταν ο φόβος έχει πια καταλυθεί
και αστραποβόλες πέφτουν οι στάλες του κλαδιού,
ξεχνώντας το φόβο του αγνώστου,
του ταξιδιού την αγωνία ξεxνώντας-
για μια στιγμή μονάχα νιώθουν να εμπιστεύονται
παραιτημένες μες στη θαλπωρή
που δημιουργεί τον κόσμο.

[μτφ: Μαργαρίτα Μέλμπεργκ]




Η 2η Στάση...

... αφορούσε την ποιητική γενιά του 1950, με προεξάρχοντα τον –βραβευμένο με το Νομπέλ Λογοτεχνίας τού 2011– Τούμας Τράνστραιμερ.

Η 3η Στάση...

... μάς έφερε στον 21ο αιώνα, και σε μετανάστες ποιητές που γράφουν στα Σουηδικά – όπως ο Γιάσιμ Μοχάμεντ από το Ιράκ, και ο Λι Λι από την Κίνα:






















Λι Λι


ΑΚΟΥΓΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΜΗΤΕΡΑ ΝΑ ΜΟΥ ΕΞΗΓΕΙ ΚΙΝΕΖΙΚΑ ΙΔΕΟΓΡΑΜΜΑΤΑ


Στην αρχή πήρες την ΕΥΤΥΧΙΑ
Το ιδεόγραμμα δείχνει ρούχα και λιβάδια, μου εξήγησες
Σημαίνει πως ζεις στον παράδεισο
είσαι χορτάτος και δεν κρυώνεις
Είδα έναν ορυζώνα να περικλείεται
από ένα ποτάμι και ένα δάσος μπαμπού
Ευτυχία είπες είναι να μην αρρωσταίνεις
να είσαι ευγνώμων όταν σε εξαπατούν
και να ακούς το γέλιο σου όταν σε χαστουκίζουν.

Μετά μου έδειξες ένα ιδεογράμμα
που έμοιαζε με πριόνι
ή με το φυτό που το λένε «συστολή»
Αυτό σημαίνει «εγώ», είπες
Δείχνει έναν άνθρωπο και ένα όπλο
Για να γίνεις εγώ
πρέπει να οπλιστείς
Ο Τσένγκις Χάν είχε τα άλογά του, τα βέλη του
Ο Βούδας μπορούσε να διασχίσει το νερό
καβάλα σε λεπτό καλάμι

Ο Μάο γράφει ποίηση και πολεμά
Κι αν δεν έχεις καθόλου όπλα,
τότε τι γίνεται, ρώτησα
Τότε είσαι ανυπεράσπιστο ζώο
που κινδυνεύεις ανά πάσα στιγμή να σε σφάξουν
Θυμήσου: το να ξέρεις μια τέχνη
είναι και κι αυτό ένα όπλο, το καλύτερο
Ένα μαχαίρι δίπλα στο βόδι
Σημαίνει ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ, είπα, το ξέρω!
Παιδί μου, το ιδεόγραμμα αυτό σημαίνει πως
ό,τι μπορείς να σφάξεις
ή να το χρησιμοποιήσεις, είναι αντικείμενο
Και είδα το δέντρο έξω απ’ το παράθυρο ν’ αστράφτει
να γίνεται αμέσως χαρτί, λίπασμα, παιχνίδι
Για να ζήσεις σ’ αυτόν τον περίπλοκο κόσμο
πρέπει να γίνεις μαχαίρι (όσο πιο κοφτερό, τόσο το καλύτερο)
θα σκέφτεσαι τώρα, αλλά
όταν γίνεις μαχαίρι
είσαι πάλι εργαλείο, αντικείμενο.

Ένα τετράγωνο. Στη μέση ένας άνθρωπος
Σημαίνει ΦΥΛΑΚΗ
Οι τοίχοι μπορεί να είναι παλατιού
ή καλυβιού
Υπάρχουν αόρατοι τοίχοι
που σε φυλακίζουν με τη θαλασσινή αύρα
τη στιγμή ακριβώς που θέλεις να πετάξεις.

ΟΥΡΑΝΟΣ! Είπα με χαρά
Σωστά, αλλά όχι μόνο, είπες
Το ιδεόγραμμα σημαίνει επίσης ΚΕΝΟ
Κοίτα, στο επάνω μέρος έχει μια τρύπα, μια καταπακτή
το κάτω μέρος είναι η δουλειά
Ξανακοίταξα τον ουρανό: δυο δακρυσμένα μάτια
ένα στόμα που ουρλιάζει

Δυο άνθρωποι περπατούν δίπλα δίπλα
Σημαίνει ΑΚΟΛΟΥΘΩ, ΥΠΑΚΟΥΩ
Πώς γίνεται αυτό; Ρώτησα έκπληκτος
Τότε έφερες απ’ την κουζίνα δύο κούπες ρύζι
χτύπησες τη μία πάνω στην άλλη Πάνγκ!
και οι κούπες γίναν κομματάκια
Όπου υπάρχουν περισσότεροι από έναν άνθρωποι
υπάρχει πάντα καταπίεση, είπες
Για να πετύχει ο κοινός στόχος
οφείλεις να συμβιβαστείς
να θυσιάσεις τις ιδιοτροπίες σου
Γι’αυτό είπε ο Κουμφούκιος:
ο σοφός αποδεσμεύεται από την ομάδα

Μια γλώσσα δεξιά, νερό αριστερά
Σημαίνει ΖΩ
Το να ζεις δεν έχει καμμιά σχέση
με την επιτυχία ή τη δόξα
Αν το νερό είναι χώμα
η γλώσσα είναι δέντρο
Το ψάρι που σπαρταρά στο στεγνό χώμα
Είναι η καλύτερη ερμηνεία της ΖΩΗΣ

Ξαφνικά γύρισες την παλάμη
ΘΑΝΑΤΟΣ
Όταν ο ήλιος και τα όπλα
Θαφτούν μαζί
κάτω από μία τεντωμένη προβιά
Και κανένα χάδι ή απειλή
δεν μπορεί να προκαλέσει ρίγος


[από τη συλλογή Η καταγωγή (Στοκχόλμη, 2007) - μτφρ. από το σουηδικό πρωτότυπο: Μαργαρίτα Μέλμπεργκ. H μετάφραση δημοσιεύθηκε στο τεύχος Νοε. 2013 του "The Books' Journal".]

[φωτ.: Π.Ι.]