νοέ. 2014 _ κατερίνα ηλιοπούλου

Στις 18 Νοεμβρίου 2014, η Αθηνά Παπαδάκη και η Κατερίνα Ηλιοπούλου –δυο ποιήτριες διαφορετικής γενιάς– διάβασαν ποιήματά τους και ποιήματα που αγαπούν, και συζήτησαν μεταξύ τους και με το κοινό. Κάποια από τα ποιήματα που διάβασε η Κατερίνα Ηλιοπούλου, δημοσιεύθηκαν αργότερα στο τεύχος Φεβρουαρίου 2015 του "The Books' Journal":

Κατερίνα Ηλιοπούλου

ΑΝΑΣΚΑΦΗ

Και όταν κολυμπάω δεν είμαι μόνη

Κολυμπάω μέσα στην πλησμονή των μελών τους

Μικρό κοπάδι ψάρια που αγγίζονται

η μαμά, ο μπαμπάς (συνομήλικοί μου), η αδελφή μου κι εγώ

διασχίζουμε τα καλοκαίρια

Ανάμεσα στα άλλα σώματα προσπαθώ να φτάσω

εκείνο του εκλιπόντος, του σφόδρα επιθυμούμενου

Είναι γελοίο να κλαις μες στο νερό

Εδώ βρισκόμαστε κάτω από την αλμυρή κρούστα

του καλοκαιριού όπου όλα είναι ζεστά, πικρά και θολά

Βουτάω το κεφάλι μου βαθιά με μάτια διάπλατα

πρέπει να πάω πιο κοντά, όχι το σώμα, ούτε το πρόσωπο

τα δάχτυλα, τις μικρές πτυχώσεις πάνω στα δάχτυλα

και τώρα επιτέλους διακρίνω τις κηλίδες

του αλατιού πάνω στο ηλιοκαμένο δέρμα

μια φλέβα στο λαιμό, μια κατακόκκινη, σαν ψεύτικη

κρεατοελιά κάτω από τη μασχάλη

πράγματα που βλέπεις όταν βουτάς

βαθιά στην αγκαλιά κάποιου

πράγματα που το νερό κρατάει άθικτα

και με την τελευταία ανάσα που μου μένει

αγγίζω τα σγουρά μαλλιά

πριν βγω ξέπνοη στην επιφάνεια

κρατώντας το χέρι του μες στο δικό μου

ζώα δίδυμα που καθρεφτίζουν τις μορφές τους

* 

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΟΥ ΟΧΤΩ ΧΡΟΝΩΝ

Στην αρχή ήταν βρέφος απαρηγόρητο

Με καλούσε από μακρυά

Μια παρουσία καινοφανής και οριστική

Ακόμα και όταν έκλεινα τα μάτια το πρόσωπό του επέμενε

να συσπάται πίσω από τα βλέφαρά μου ανεξίτηλο

Πόνοι μυστήριοι το διέτρεχαν στη μέση της νύχτας

Ήταν αγγελιοφόρος ενός μηνύματος που το περιείχε

Αμετάδοτο

Φώλιαζε στην αγκαλιά μου

βάρος ασύλληπτο και διαρκές

Παρόλο που δεν ήμουν η μητέρα του

ζητούσε να το αναθρέψω με πράξεις που μου ήταν άγνωστες

Κατάλαβα ότι η διαδρομή ήταν αντίστροφη

Δεν ήρθε σε μένα αλλά εγώ έπρεπε να πάω εκεί

Με εξόριζε σε έναν τόπο

που δεν υπήρχε σπιθαμή για να σταθώ

ούτε κανένας μάρτυρας των γεγονότων

Σταδιακά συμφιλιώθηκα με αυτή την αναχώρηση

από τον εαυτό μου

ανέκτησα την ιδιότητα του εξερευνητή

άρχισα δειλά να καταγράφω από απόσταση

την μυστηριώδη εμπειρία της άφιξής του

Αποσπάστηκε από το σώμα μου

χωρίς να πάψει να με κατοικεί

Τώρα πια ξεχνιέται για ώρες παίζοντας

Σοβαρό και διακριτικό μού κρατάει πότε πότε το χέρι

Περπατάει δίπλα μου

Κάνει τα δικά του

Μόνο τη νύχτα θέλει ακόμα

να το κοιμίζω με ιστορίες

*

FOR EVER AND EVER

Ο κήπος ήταν πολύ δύσκολος

Άλλαζε ασταμάτητα

Με μοχθηρία κρυβόταν στις σκιές του

Αλυχτούσε με μια ανατριχιαστική λεπτή φωνή

τα βράδια με φεγγάρι

Μας μόλυνε

με τα ρεύματα των αρωμάτων του

Ταλαιπωρούσε την ακοή μας με εκρήξεις ανθών

Μας τύφλωνε με χρώματα

Μας τύλιγε σε πλήθος πέπλων

Όμως εμείς τον αγαπούσαμε τόσο πολύ που αποφασίσαμε να ενωθούμε μαζί του

Η τελετουργία που επινοήσαμε ήταν λεπτομερής και μεθοδική

Με μυστικότητα μοχθούσαμε κάτω από τον ήλιο του μεσημεριού:

Πρώτα κόψαμε όλα τα φύλλα της λεμονιάς

Μετά ένα λεπτό στρώμα λεμονανθών που διαλύθηκαν αμέσως

Kέρινοι και νεκρικοί μάς εξασφάλισαν την σαρκική δύναμη του αρώματός τους

για θεμέλιο

Έπειτα προσθέσαμε όλα μαζί τα λουλούδια:

Φρέζες, φούξιες, μενεξέδες

κατιφέδες και πασχαλιές

τα κρινάκια της Παναγίας και ο γέρος

Τέλος τα ροδοπέταλα από όλα τα τριαντάφυλλα:

τα μαγιάτικα, απαλά πέταλα που ξελιγώνουν,

βελούδινα φέρετρα στα όνειρα χιλιάδων μελισσών

μεθυσμένα από το δηλητήριο των κεντριών τους,

τα λευκά και ροζ της αναρριχώμενης τριανταφυλλιάς

τόσο ενδοτικά που παραδόθηκαν τρέμοντας στα χέρια μας

γυμνά με ένα φύσημα

Ματώσαμε τα μπράτσα μας μες στα κορμιά τα πράσινα

Ήταν ακόμα κήπος

Αλλά πιο πολύ

τώρα στερημένος

Κάτι έλειπε

Έπρεπε να λείπει

Κήπος και μνήμα

Ξαπλώσαμε λαχανιασμένοι

Θριαμβευτές

Αφανισμένοι της άνοιξης

Στο λουλουδένιο στρώμα

Αμίλητοι ακούγαμε τις ρίζες μας να τρίζουν

καθώς απλώνονταν και τρύπωναν και έσκαβαν βαθιά

Κλάματα ακολούθησαν

Κραυγές θυμός και βία

Νουθεσίες και μεταμέλεια για την καταστροφή

Οι ιδιοκτήτες του σπιτιού και της ζωής μας

Οι παράξενοι άλλοι

που φωνάζαμε μα μα μπα μπα

σάρωσαν την εφήμερη κυριαρχία μας.

Δεν μπόρεσαν να καταλάβουν το βάθος του εγχειρήματός μας

Σήμερα πρώτη μέρα της άνοιξης

σ’ άλλον αιώνα τους φωνάζω:

«Νικήσαμε, νικήσαμε, ανόητοι!

Το κάναμε να διαρκέσει για πάντα!»

*

ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ

(για την Άλεξ)

Όταν περπατούσε κοίταζε πάντα κάτω

Το ορθάνοιχτο στόμα του ορίζοντα δεν ασκούσε πάνω της καμιά επίδραση

Άλλες προοπτικές την κατάτρυχαν

Οι φλέβες της πέτρας διέτρεχαν το κορμί της

Οι κοχλίες των κοχυλιών περιστρέφονταν αντίστροφα

και τα μικρά πλάσματα που ζούσαν μέσα τους, άλλαζαν πλευρό

Οι αχιβάδες ανοιγόκλειναν τα χείλη τους

Και η άμμος, ο μάρτυρας της συνεχούς διαίρεσης,

Ζητούσε επίμονα συγχώνευση

Νομίζαμε πως ήτανε συλλέκτρια

Όμως εκείνη έψαχνε μονάχα το κλειδί

Καμιά φορά το έβρισκε

Και τότε άνοιγε το τοπίο και την κατάπινε

Όπως ένα κύμα καταπίνει ένα άλλο κύμα αδελφικό

Είχε το χάρισμα να επιστρέφει

ολόκληρη

ακόμα και αν

***

Κατερίνα Ηλιοπούλου. Έχει εκδώσει τρία βιβλία ποίησης – πιο πρόσφατο, Το βιβλίο του χώματος (2011). Γράφει επίσης κριτικά κείμενα για την ποίηση και διευθύνει το εξαμηνιαίο περιοδικό «ΦΡΜΚ». 

3η περίοδος _ νοε. 2013 / μάι. 2014

Την γ' περίοδο, 2013-14, οι δύο πρώτες εκδηλώσεις φιλοξενήθηκαν στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Ο.Π.ΑΝ. του Δήμου Αθηναίων:

~ Νοε. 2013: "Νέα Εσοδεία" – Με αδημοσίευτα ποιήματα των προσκεκλημένων ποιητριών, Λένας Καλλέργη και Μαρίας Τοπάλη, καθώς και οκτώ άλλων ποιητριών και ποιητών που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση 'ελεύθερης ανάγνωσης' (open mic): Ναντίνα Κυριαζή, Πατρίτσια Κολαΐτη, Χρήστος Σιορίκης, Μαριάννα Ξενίδου, Θοδωρής Ρακόπουλος, Αρίτα Νταμπούρα, Αντιόπη Αθανασιάδου, και Λένια Ζαφειροπούλου.

[Απ' όπου και η φωτ., του Π.Ι.]

~ Δεκ. 2013: "Καβάφης > 154" – 16 ποιήτριες και ποιητές, οι:

Αλέξιος Μάινας, Άννα Γρίβα, Γιάννα Μπούκοβα, Γιάννης Πατίλης, Δανάη Σιώζιου, Δήμητρα Κωτούλα, Δημήτρης Άλλος, Ηρώ Νικοπούλου, Θοδωρής Χιώτης, Ιορδάνης Παπαδόπουλος, Κατερίνα Ηλιοπούλου, Μαρία Τοπάλη, Ορφέας Απέργης, Παναγιώτης Ιωαννίδης, Παυλίνα Μάρβιν, και Στέργιος Μήτας,

διάβασαν κείμενα του Καβάφη πέραν του 'κανόνα' των 154 'Αναγνωρισμένων' ποιημάτων – δηλαδή από τα πεζά του, καθώς και τα 'Αποκηρυγμένα', 'Κρυμμένα', και 'Ατελή' ποιήματά του.

[φωτ.: Π.Ι.]

Η συνέχεια, από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο 2014, ήταν και πάλι στην Ελληνοαμερικανική Ένωση:

~ Ιαν. 2014: "Από τον Κοχανόφσκι στην Συμπόρσκα: 5 αιώνες πολωνικής ποίησης" με τον μεταφραστή της Δημήτρη Χουλιαράκη, που μας ξενάγησε στην ποίηση της Πολωνίας, με την αναγνωστική συνδρομή της Σοφίας Διονυσοπούλου και του Δημήτρη Μαργέτη. Ξεκινώντας με τον ‘γεννήτορα’ της νεότερης πολωνικής ποίησης, Γιαν Κοχανόφσκι (1530-1584), περνώντας από τους σπουδαίους ρομαντικούς ποιητές του 19^ου αιώνα, και φτάνοντας ώς την βραβευμένη με Νομπέλ (1996), Βισουάβα Συμπόρσκα (1923-2012).

~ Φεβ. 2014: Μαίρη Γιόση + Άννα Γρίβα – δυο ποιήτριες διαφορετικής γενιάς διάβασαν ποιήματά τους και ποιήματα που αγαπούν, και συζήτησαν μεταξύ τους και με το κοινό.

~ Μάρ. 2014: Αφιέρωμα στον William Carlos Williams – τον μεγάλο Αμερικανό ποιητή και από τους πατέρες του ποιητικού Μονερνισμού.

Τις νέες μεταφράσεις τους 27 ποιημάτων του Γούλλιαμ Κάρλος Γουίλλιαμς (1883-1963), οι οποίες έγιναν ειδικά για την εκδήλωση αυτή, διάβασαν οι 15 ποιητές και μεταφραστές: Χριστίνα Αισώπου, Ορφέας Απέργης, Αντωνία Γουναροπούλου-Τουρίκη, Γιάννης Δούκας, Λένια Ζαφειροπούλου, Κατερίνα Ηλιοπούλου, Παναγιώτης Ιωαννίδης, Λένα Καλλέργη, Στέργιος Μήτας, Άρτεμις Μιχαηλίδου, Κωσταντίνος Πλησιώτης, Γρηγόρης Σακκάς, Ελένη Χριστίνα Σταμοπούλου, Θοδωρής Χιώτης, Κωστής Χριστοδούλου. Τα ποιήματα στο πρωτότυπο διάβασαν οι nathan Kuhlman, Peter O'Leary, και ο Στέφανος Μπάσιγκαλ. Την εκδήλωση προλόγισαν ο Παναγιώτης Ιωαννίδης και η Adrianne Kalfopoulou.

[φωτ.: Θ. Ζαφειρόπουλος]

~ Μάρ. 2014: "Από την αρχαία στην νέα ποίηση" με τον Παντελή Μπουκάλα.

Ο Παντελής Μπουκάλας, ποιητής και μεταφραστής της αρχαιοελληνικής ποίησης, μας ξενάγησε σε επιγράμματα, άλλα ποιήματα, και αποσπάσματα από τραγωδίες που έχει μεταφράσει, διαβάζοντάς τα στο πρωτότυπο. Τις μεταφράσεις του, διάβασε ο Παναγιώτης Ιωαννίδης.

~ Μάι. 2014: Μιχάλης Γκανάς + Θεώνη Κοτίνη – ένας ποιητής και μια ποιήτρια διαφορετικής γενιάς διάβασαν ποιήματά τους και ποιήματα που αγαπούν, και συζήτησαν μεταξύ τους και με το κοινό.

[φωτ.: Π.Ι.]

απρ. 2014 _ αρχαιοελληνική ποίηση / μτφρ. παντελής μπουκάλας

Στις 30 Απριλίου 2014, στην εκδήλωση "Από την αρχαία στην νέα ποίηση", ο Παντελής Μπουκάλας, ποιητής και μεταφραστής της αρχαιοελληνικής ποίησης, μας ξενάγησε σε επιγράμματα, άλλα ποιήματα, και αποσπάσματα από τραγωδίες που έχει μεταφράσει, διαβάζοντάς τα στο πρωτότυπο. Τις μεταφράσεις του, διάβασε ο Παναγιώτης Ιωαννίδης.

Κάποιες από εκείνες τις μεταφράσεις του, δημοσιεύθηκαν αργότερα στο τεύχος Νοεμβρίου 2014 του "The Books' Journal":

^{Λουκιανός [μτφρ. & σημ.: Παντελής Μπουκάλας]}

^{X 26}

^{Tον χάρο σκέψου, και χαρά απ’ τα αγαθά σου τρύγησε.}

^{Τον βίο σου στοχάσου, και μη σκορπάς το βιος σου.}

^{Nα ο σοφός: αυτός που και τα δύο τα λογάριασε}

^{και μετρημένα φειδωλός και σπάταλος πορεύεται.}

^{X 42}

^{Nα σφραγιστεί το στόμα, μην ειπωθούν όσα δεν πρέπει.}

^{Παρά τα χρήματά σου, καλύτερα τα ρήματά σου να φυλάς.}

^{X 122}

^{Πολλά μπορεί η θεότητα ― και τα απίστευτα·}

^{υψώνει τους μικρούς και ταπεινώνει τους μεγάλους.}

^{Kαι τη δική σου υπεροψία θα συντρίψει, και τον κομπασμό σου,}

^{κι ας σου προσφέρει ο ποταμός χρυσό το νάμα του.}

^{Tα βούρλα, τις μολόχες δεν τα τσακίζει ο άνεμος,}

^{μονάχα τις πανύψηλες βελανιδιές και τα πλατάνια.}

^{XI 401}

^{Tο γιο του τον αγαπημένο μού ’στειλε}

^{κάποιος γιατρός, γραμματική να τον διδάξω.}

^{Tο «μήνιν άειδε» έμαθε λοιπόν, το «άλγεα μυρί’ έθηκεν»}

^{και το «πολλάς δ’ ιφθίμους ψυχάς Άϊδι προΐαψεν» βεβαίως.}

^{Kαι πάνω εκεί έπαψε νά ’ρχεται στο μάθημα.}

^{Mια μέρα με συνάντησε ο πατέρας του και μού ειπε:}

^{«Σ’ ευχαριστώ, καλέ μου δάσκαλε, αλλά του μάθαινες}

^{όσα μονάχος μου μπορώ να του διδάξω.}

^{Ψυχές πολλές ξαπόστειλα κι εγώ στον Άδη,}

^{άρα ανάγκη τον γραμματικό καμιά δεν έχω».}

^*

^{Ο Λουκιανός, σοφιστής και σατιρικός του 2ου αι. μ.Χ. από τα Σαμόσατα της Συρίας, επέλεξε για τα συγγράμματά του την ελληνική γλώσσα. Στην Αθήνα σχετίστηκε με επικούρειους και κυνικούς φιλοσόφους. Εξαιρετικός στυλίστας και πνεύμα απείθαρχο, στις «διατριβές» του ταίριαξε το σκώμμα με την αυστηρή κοινωνική, ιδεολογική και θεολογική κριτική. Στην Παλατινή Ανθολογία σώζονται αρκετά επιγράμματά του, η γνησιότητά τους πάντως δεν θεωρείται αναμφισβήτητη.}

^{Παλλαδάς} [μτφρ. & σημ.: Παντελής Μπουκάλας]

^{IX 166 – Εις τας γυναίκας ψόγος}

^{Πόσο κακιά, πόσο επικίνδυνη η γυναίκα,}

^{μα πόρνη ή φρόνιμη, μας το κατέδειξε ο Όμηρος.}

^{Mοιχεύτηκε η Eλένη κι άντρες πολλοί σκοτώθηκαν.}

^{H φρόνηση της Πηνελόπης; Kι αυτή το θάνατο έσπειρε.}

^{Λοιπόν, έργο για χάρη μιας γυναίκας η Iλιάδα.}

^{Kι η Πηνελόπη, της Oδύσσειας η πρόφαση.}

^{IX 441 – Εις Ηρακλέα}

^{Eίδα και έφριξα: στα τρίστρατα ο γιος του Δία, χάλκινος.}

^{Δέος ώς λίγο πριν κινούσε, και τώρα παραπεταμένος.}

^{Φαρμακωμένος, στάθηκα είπα: «Tρισέληνε, αλεξίκακε, έπεσες, κείσαι,}

^{εσύ, ο ανίκητος ώς τώρα.»}

^{Mου φανερώθηκε τη νύχτα ο Hρακλής, χαμογελώντας αποκρίθηκε:}

^{«Θεός, μα έμαθα να υπακούω στον Καιρό.»}

^{XI 384}

^{Eφόσον μοναχοί, πώς τόσοι; Kι αφού είναι τόσοι, πώς μονάχοι;}

^{A, ναι, των μοναχών το πλήθος, που κατάντησε απάτη τη μονάδα.}

^*

^{Καταγόμενος από τη Χαλκίδα, ο Παλλαδάς έζησε στην Αλεξάνδρεια στο δεύτερο μισό του 4ου αιώνα μ.Χ., όταν έφθινε ο εθνικός ελληνισμός. ενώ ο χριστιανισμός θριάμβευε ανακηρυσσόμενος επίσημη εκκλησία του κράτους. Στην Παλατινή Ανθολογία σώζονται περί τα 160 επιγράμματά του (ερωτικά, σκωπτικά, επιτύμβια, συμποτικά, αναθηματικά, επιδεικτικά, προτρεπτικά). Πικρόχολα σκωπτικός και αυτοσαρκαστικός, γκρινιάζει για τη γραμματοδιδασκαλική ανέχειά του και για την κυρά του, ελεεινολογεί την άστατη Τύχη, ανθίσταται στον επελαύνοντα χριστιανισμό, χλευάζοντας τους φανατικούς του, νοσταλγεί, ακουμπάει στον επικουρισμό, στον στωικισμό αλλά και στον κυνισμό. 'Ηταν αρκετά γνωστός στον καιρό του, όπως μαρτυρεί το γεγονός ότι ένα επίγραμμά του (το Χ 87) ήταν αναγραμμένο (με παραλλαγμένο τον δεύτερο στίχο) σε δημόσιο αποχωρητήριο της Εφέσου: Αν μη γελώμεν τον βίο τον δραπέτην, / Τύχην τε πόρνην ρεύμασιν κινουμένην, / οδύνη εαυτοίς προξενούμεν πάντοτε / αναξίους ορώντες ευτυχεστέρους. Μεταφράζω: Ναι, να περιγελάμε τον φευγαλέο βίο, / την πόρνη Τύχη, των ρευμάτων την έρμαιη. / Αλλιώς, την ίδια την ψυχή μας φαρμακώνουμε, / βλέποντας να ευτυχούν οι ανάξιοι.}

^{Nίκαρχος} [μτφρ. & σημ.: Παντελής Μπουκάλας]

^{XΙ 395 – Εις πορδήν}

^{Έτσι και βρει φραγμό η πορδή, πολλούς σκοτώνει.}

^{Mα αν την τραυλή της μελωδία ελευθερώσει, σώζει ζωές.}

^{Ώστε λοιπόν, αφού η πορδή και σώζει και σκοτώνει,}

^{η δύναμή της με των βασιλέων ισάξια.}

^*

^{Ποιητής του 1ου αιώνα μ.Χ. 'Εζησε στη Ρώμη. Η Παλατινή Ανθολογία περιέχει σαράντα γνήσια επιγράμματά του. 'Εγραψε κυρίως αθυρόστομα σκωπτικά ποιήματα. Χαρακτηριστικό είναι το ΧΙ 395, για την αντιεξουσιαστική σφοδρότητά του.}

***

Παντελής Μπουκάλας. Συγγραφέας και δημοσιογράφος. Εχει εκδώσει
εφτά βιβλία ποίησης, τρία βιβλία με δοκίμια και επιφυλλίδες και έξι βιβλία με
μεταφράσεις αρχαιοελληνικών κειμένων.